Verslagje zaterdag

Het was een koude maar klare avond en we waren met z'n zessen. De steenuil riep in de verte en later liet ook de bosuil zich horen.

We starten met de inventarisatie van Rivierdonderpadden in het stuk beek beneden aan het wandelpad. Het water van de beek stond vrij laag en was helder. Na een overenthousiaste zaklamp die de beek van dichtbij bekeek vonden we algauw enkele middelgrote exemplaren. Daarna gingen we door naar het brugje aan De Vlamme. Daar was een heel groot exemplaar te bezichtigen. Vervolgens volgden we de beek verder tot aan de spoorweg. We zagen nog enkele Rivierdonderpadden wat ons tot de conclusie brengt dat deze visjes zeker tot aan de Spoorweg voorkomen. Bij volgende inventarisatie zullen we verderzoeken vanaf de spoorweg.

De volgende inventarisatie zal waarschijnlijk pas in het voorjaar doorgaan. Dit omdat het een tijdje niet mag regenen voor een voldoende lage en heldere waterstand om tot aan de bodem te kunnen kijken.

Tot dan!

Zaterdag 15 Oktober 2011: Rivierdonderpadden inventariseren

Samenkomst om 19.30 in de steenbergse bossen aan De Vlamme.

Deze avond zullen we rivierdonderpadden inventariseren rondom de steenbergse bossen. Hiervoor gaan we met zaklampen in het water schijnen. Rivierdonderpadden zijn nachtactieve vissen die dan eenvoudig te vinden zijn zonder de beek te verstoren. Meer info over rivierdonderpadden is op onze blog te vinden.

Einde omstreeks 23u.

Jongeren die de late uren aankunnen zijn ook zeker welkom.

Meebrengen: Warme en stevige kledij en schoensel (het zal koud zijn en er zijn veel netels en dergelijke), fluovestje, sterke zaklamp om in het water te schijnen, eventueel een verrekijker,...

Contact: Diederik Volckaert, 0475614193, staffelientje((ad))gmail.com

Rivierdonderpad in Steenbergse bossen

Toen we vorig jaar voor het eerst de beek van de Steenbergse bossen bekeken ontdekten we dat er een vergeten populatie rivierdonderpadden voorkwam. Hoewel de naam anders doet vermoeden zijn rivierdonderpadden vissen en geen amfibieën. Recentelijk werd via genetisch onderzoek de rivierdonderpad opgesplitst in 8 verschillende soorten. Voor Vlaanderen betekend dit dat de Rivierdonerpad (Cottus gobio) niet meer voorkomt, maar we wel 2 nieuwe soorten hebben namelijk: Rivierdonderpad (Cottus perifretum) en Beekdonderpad (Cottus rhenanus). De populatie in de Steenbergse bossen gaat om de Beekdonderpad hoewel dit nog bevestigd moet worden.

Rivierdonderpadden zijn een zeldzaamheid in Vlaanderen terwijl deze soort in de Waalse Ardennen nog veelvuldig voorkomt. De Vlaamse Ardennen zijn vanwege de vele bronbeekjes nog heel geschikt voor rivierdonderpadden.

Rivierdonderpadden (Cottus sp.) zijn kleine maar dikke vissen die maximaal 15 cm lang worden. Ze hebben een grote platte kop en 2 rugvinnen. Hun borstvinnen zijn sterk ontwikkeld soms lijkt het alsof ze hierop rondhuppelen. De reden dat ze rondhuppelen is omdat zij geen zwemblaas hebben zoals andere vissen. Dit orgaan moet ervoor zorgen dat vissen in het water zweven. Rivierdonderpadden hebben dit dus niet en zinken altijd terug naar de bodem. Vandaar de indruk dat ze huppelen en het misleidende ‘pad’ in de naam. Ze zijn s’nachts het actiefst en dan kan je ze gemakkelijk zijn rondhuppen door met een zaklamp in de beek te schijnen.

Rivierdonderpadden leven in heldere en zuurstofrijke bovenlopen van beken en rivieren. Daar leven ze van insectenlarven en andere ongewervelden. Als ze groter worden eten ze ook kleine visjes en zelfs waterslakken.

Al vroeg in het voorjaar planten ze zich voort doordat het mannetje een geschikte broedplaats zoekt of graaft onder een steen waar hij zal paren met vrouwtjes en de eitjes uitbroed. De jongen komen na 4 à 5 weken uit het ei. Zolang zal het mannetje het nest bewaken, de eieren verzorgen en ze voorzien van voldoende zuurstof.

Deze leuke visjes zijn heel gevoelig voor alle mogelijke vormen van vervuiling. Zij hebben fris, zuurstofrijk, proper en helder water nodig net als hun voedsel. Dit is de hoofdreden waarom ze het hier in Vlaanderen niet goed doen. Een 2de vereiste is voldoende grote stukken steen en hout om zich onder te schuilen en zich voort te planten. Door vervuiling waardoor slib ontstaat of door het veelvuldig schonen van beken en sloten is het lage aanbod van schuilplaatsen een probleem in beken waarvan het water een goede kwaliteit heeft. En derde probleem zijn de vele migratieknelpunten zoals watermolens en slecht geplaatste duikers waardoor populaties geïsoleerd geraken en gebieden niet ge(her)koloniseert kunnen worden. Hierdoor krijgen de kleine populaties die geen genetische uitwisseling meer hebben met andere populaties genetische problemen door inteelt.

Hoewel de populatie in de steenbergse bossen toch al vrij lang moet voorkomen zijn er nog heel wat mogelijkheden tot verbetering. Er zijn nog enkele punten waar rechtstreeks huishoudelijk afvalwater in de beek wordt geloosd. Er is veel inspoeling vanwege agrarische activiteiten. Koeien kunnen rechtstreeks in de Karnemelkbeek kakken, een brandplek van snoeiafval en grof huisvuil zorgt voor inspoeling van verbrandingsresten, pesticiden die rechtstreek en onrechtstreeks in de beek terechtkomen en vermesting van de beek door omliggende akkers en weilanden. En ook grof afval door sluikstortingen ontsiert hier en daar de beek.

Dankzij de vele bronnen van de Steenbergse bossen wordt het vervuilde water verdund waardoor er op de meeste plaatsen een matige tot heel goede waterkwaliteit heerst.

Ook zijn er nog heel wat migratieknelpunten.

Een 5cm grote beekdonderpad uit de Steenbergse bossen

Om een beter beeld te krijgen van de actuele verspreiding van deze visjes zullen we enkele malen snacht's op zoek gaan. Deze visjes zijn vooral snacht's actief en zijn dan gemakkelijk te vinden door met goede zaklamp door het water te schijnen. Zo hoeven we de beek niet te verstoren.

Mensen die zin hebben om mee te doen aan deze inventarisatie nemen best contact op met Diederik. Nu zaterdagavond doen we een eerste poging. Zie bericht activiteitenkalender.

Herfstspinnen

Hoewel het weer van de laatste dagen anders doet vermoeden is het wel degelijk herfst. En in de herfst is het je misschien al opgevallen dat er opvallend meer en grotere spinnenwebben zijn. Vaak van die hele grote en kleverige. Deze komen meestal van de wielwebspinnen.
Wielwebspinnen zijn eenvoudig te herkennen aan hun webben. Dit zijn de vlakke webben zoals we ze zouden tekenen toen we nog klein waren. De spinnen zelf zijn over het algemeen te herkennen aan hun dik achterlijf.
hieronder enkele prentjes van veel voorkomende soorten.



Herfstspin (Meta segmentata)
Momenteel zijn er heel veel herfstspinnen te zien in de steenbergse bossen




Kruisspin (Araneus diadematus)Een andere soort die heel veel te vinden is in de steenbergse bossen en ook in uw tuin. Deze 3 foto's moeten je een idee geven hoe variabel deze soort is.
Venstersectorspin (Zygiella x-notata)Een algemene soort die je vooral rond huizen en stallen vind